زمانی که مقدمات گفت‌و‌گو با «امیرحسین چیذری» مدیر نمایشگاه مجموعه طبیعت و حیات‌وحش دارآباد و نماینده شورای بین‌المللی موزه‌ها ICOM محقق می‌شود فصل مهاجرت فلامینگوها فرارسیده و زاغی‌ها پاییز سردی را برای اهالی مزرعه حیوانات شمیرانات پیشگویی کرده‌اند؛ غزال‌ها نیز با شنیدن آن دست از جستن برداشته و به جنب و جوش سنجاب‌ها نگاه می‌کنند اما همه این اتفاقات ذره‌ای از حال و هوای سبز سوزنی برگ‌های بلندقامت پیاده‌راه دارآباد کم نکرده است.
گفتن از ناگفته‌های موزه دارآباد را در حالی آغاز می‌کنیم که باد تند پاییزی از کوهپایه‌های شمالی شروع به وزیدن گرفته و هراز چند گاهی خود را به پنجره‌ها و شیروانی ساختمان موزه می‌کوبد و دست بخار داغ چای روی میزمان را می‌گیرد و با خود می‌برد.
- موزه دارآباد برای آنهایی که در شمیران زندگی می‌کنند نام آشنایی است و برای دیگر شهروندان قسمتی از خاطراتشان. به عقیده شما محبوبیت موزه دارآباد از کجا نشئت می‌گیرد؟
بطور کلی موزه فضایی برای نگهداری میراث طبیعی، فرهنگی و گیاهی است و در کنار آن یک نمایشگاه و محلی برای تفریح مردم فراهم شده است تا آنها بتوانند ضمن گذران اوقات‌فراغت خود با جنبه‌های میراث فرهنگی و طبیعی هم آشنا شوند. در عین حال شورای بین‌المللی موزه‌ها ICOM نیز یک تعریف جهانی ارائه کرده است مبنی بر اینکه موزه یک نهاد دائمی و غیرانتفاعی بوده و در کنار کار نمایشگاهی فعالیت‌های مرتبط دیگری را انجام می‌دهد و می‌تواند به عنوان یک مدرسه یا دانشگاه هم فعالیت کرده و نتایج مطلوب علمی را به دست بیاورد.
- اگر شما بخواهید دست ما را بگیری و به صورت مجازی به قسمت‌های مختلف مجموعه دارآباد نگاه کوتاهی بیندازیم با چه بخش‌های جذابی روبرو می‌شویم؟
این مجموعه از 3 بخش جانورشناسی زمین‌شناسی و گیاه‌شناسی تشکیل شده و چیدمان آن در 8 سالن آفریقا، اروپا، آمریکا سالن‌های شمال و جنوب ایران، سالن حشرات، سالن حیات‌وحش جنوب شرق آسیا، سالن آبزیان، خزندگان و پرندگان دسته‌بندی شده و قسمتی هم در فضای باز قرار گرفته است.
در قسمت جانورشناسی پستانداران، خزندگان، پرندگان، ماهی‌ها و دوزیستان به صورت زنده و تاکسیدرمی شده به نمایش درآمده و از این نظر موزه دارآباد جزو معدود موزه‌های دنیا محسوب می‌شود که تمامی این قابلیت‌ها را یکجا دارد. شما در برکه این موزه می‌توانید گونه‌های کمیابی از اردک مرمری و فلامینگو را ببینید.
در سایر قسمت‌ها گونه‌های متنوعی از مارها مثل افعی، پیتون و ماهی‌ها همچون عقرب‌ماهی، جراح، پروانه‌ماهی، عروس ماهی وجود دارد. در بخش زمین‌شناسی نیز نمونه‌های متعدد، متنوع و کم‌نظیری همچون فسیل‌های چند صد میلیون سال تا یک میلیارد سال به چشم می‌خورد. بسیاری از این فسیل‌ها از ارتفاعات 2 تا 3 هزار متری به دست آمده‌اند.
ما در این بخش ردپای یک دایناسور گیاهخوار به نام کامپتوزورس را داریم که اینجانب به اتفاق دکتر میثمی در سال 80 آن را از ارتفاعات شمال کرمان و حوالی شهرستان زرند کشف و قالب‌گیری کرده و به مجموعه دارآباد آوردیم. این دایناسور 190 میلیون سال قدمت دارد. البته در کنار آن صدف‌های متنوع خلیج‌فارس و دریای‌خزر نیز به نمایش گذاشته شده است.
در بخش کانی‌ها و سنگ‌ها، سنگ‌های زینتی و صنعتی مثل فیروزه، کنزایت اسکودومنت، طلا، نقره، سولفات باریوم سنگ‌آهنک، سنگ‌مرمر، سنگ نمک و... به چشم می‌خورد. در این بخش ترکیبات شیمیایی، خواص، کاربرد و موقعیت مکانی آنها در ایران برای بازدیدکنندگان به نمایش درآمده است.
در بخش گیاه‌شناسی هم 40 گونه زنده از نادرترین گیاهان دنیا در این موزه نگهداری می‌شود؛ علاوه بر آن بازدیدکنندگان می‌توانند در محوطه باز موزه با انواع کاج‌ها مثل تهران شیراز، نوئل، اقاقیا، پیراکانترا، بید و... آشنا شوند.
- با توجه به جذابیت‌هایی که در این موزه گردآوری شده میزان حضور گردشگران محلی و فرامنطقه‌ای و نیز توریست‌های خارجی چگونه است؟
موزه هم می‌تواند جزئی از برنامه‌های گردشگری شهروندان باشد و اغلب افراد در برنامه‌های تفریحی خود برنامه بازدید از موزه‌هارا نیز قرار می‌دهند. این نشان می‌دهد که برخورد شهروندان با موزه و به خصوص موزه‌های طبیعت و حیات‌وحش بیشتر شده و آنها راغب هستند به صورت متوالی از این امکانات استفاده کنند.
همچنین بخش لمس حیوانات و آشتی مردم با حیات‌وحش بیشترین مخاطب را دارد. همه این اقدامات باعث شده تا بطور میانگین روزانه یک هزار و 500 نفر بازدید کننده داشته باشیم. البته توریست‌هایی از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، اروپا و آمریکا در طول هفته از گنجینه‌های مختلف مجموعه دیدن می‌کنند.
- شما در بخشی از صحبت‌های خود به گونه‌های تاکسیدرمی شده اشاره کردید. اغلب این سؤال مطرح می‌شود که به چه علت موزه دارآباد اقدام به تاکسیدرمی و نمایشی کردن حیوانات می‌کند؟
واقعیت این است که حیوانات تاکسیدرمی شده به هیچ عنوان شکار نشده‌اند بلکه در فرایند عادی زندگی خود قرار داشته و درنهایت با مرگ طبیعی از بین رفته‌اند. در کارگاه تاکسیدرمی دارآباد که زیرنظر دکتر تاج‌بخش پدر تاکسیدرمی ایران اداره می‌شود این مراحل به دقت کنترل می‌شود.
افرادی که در این قسمت فعالیت می‌کنند در واقع هنرمندانی هستند که به روش‌های مختلف طراحی مجسمه‌سازی و علم آناتومی تسلط دارند. در این بخش همه اجزای حیوان طبیعی است و فقط دندان‌ها، چشم‌ها و زبان به صورت مصنوعی انتخاب می‌شوند.
- بسیاری از علاقه‌مندان حیات‌وحش موزه دارآباد را با پوست معروف ببر خزری می‌شناسند. بد نیست به عنوان سؤال آخر کمی از شرایط نگهداری این پوست تاریخی و دیگر میراث‌های طبیعی موزه بگویید؟
پوست ببر خزری یا Caspian Tiger نیز با استفاده از روش‌های دقیق تاکسیدرمی احیا شده است. این پوست مربوط به گونه بسیار نایاب ببر ایرانی است که آخرین باردر سال 1332 در شمال کشور دیده شده و دیگر اثری از آن به دست نیامد. این پوست در شرایط کاملاً استاندارد و به دور از تماس فیزیکی با محیط نگهداری می‌شود.
در مورد دیگر حیوانات و گونه‌های موجود در موزه نیز به همین صورت برنامه‌های نگهداری و کنترلی دنبال شده و سالانه 2 تا 3 مرتبه به دقت شرایط محیطی موزه از قبیل دما، نور، آفت‌ها و حشرات، پوسیدگی و... توسط کارشناسان و حافظ موزه مورد بررسی قرار می‌گیرد و از این حیث موزه دارآباد در وضع بسیار مطلوبی قرار دارد.
همشهری محله - 1
